عوامل اقتصادی، فناوری، محیطی و رقابتی، موانع مختلفی بر سر راه کسب‌وکارها می‌گذارند. کسب‌وکارها نیز نه‌تنها باید این عوامل را مدیریت کنند، بلکه باید بر آن‌ها غلبه کنند و از این مبارزه، سربلند بیرون بیایند. به عبارت دیگر، هر صاحب کسب‌وکاری باید مدیریت ریسک را بشناسد و کاربرد آن را در سازمان بداند تا کشتی کسب‌وکارش را از طوفان‌ها عبور دهد.
ما هم در این مقاله از ایریسا مگ، قرار است به شما بگوییم که مدیریت ریسک چیست، چرا مهم است و چه فرایندی دارد. همچنین به مزایا و کاربردهای آن در سازمان نیز اشاره خواهیم کرد تا به‌خوبی بتوانید تهدیدها و ریسک‌های احتمالی سازمان خود را مدیریت کنید.
در این مقاله به بررسی موضوعات زیر می‌پردازیم:
- مدیریت ریسک چیست؟
- چرا مدیریت ریسک مهم است؟
- فرایند مدیریت ریسک
- رایج‌ترین پاسخ‌ها به ریسک چیست؟
- مزایا و چالش های مدیریت ریسک چیست؟
مدیریت ریسک چیست؟
مدیریت ریسک فرایند شناسایی، ارزیابی و کنترل ریسک‌های مالی، قانونی، استراتژیک و امنیتی است که برای حفظ سرمایه و درآمد سازمان اجرا می‌شود. ریسک‌ها می‌توانند از منابع مختلفی مثل بدهی‌های قانونی، اشتباهات استراتژیک مدیریتی یا حوادث و بلایای طبیعی ناشی شوند.
چرا مدیریت ریسک مهم است؟
گاهی ممکن است یک اتفاق پیش‌بینی‌نشده، شما و کسب‌وکارتان را غافلگیر کند. تأثیر این اتفاق در حالت خوش‌بینانه ممکن است جزئی باشد، مثل افزایش هزینه‌‌های سربار؛ اما در حالت بدبینانه، احتمال دارد که عواقب فاجعه‌باری در انتظار کسب‌وکارتان باشد، مثل افزایش زیان مالی یا حتی تعطیلی سازمان! مدیریت ریسک نیز در کسبوکار زمانی اهمیت می‌یابد که شما با چنین حوادثی (از کوچک تا بزرگ) مواجه می‌شوید.
در این مواقع، برای کاهش ریسک به یک رویکرد منسجم، سیستمی و یکپارچه نیاز دارید. این رویکرد به شما کمک می‌کند تا تأثیر حوادث منفی را به حداقل برسانید و تأثیر اتفاقات مثبت را افزایش دهید. به عبارت دیگر، مدیریت ریسک بهترین روش برای شناسایی، مدیریت و کاهش خطرات سازمان است و به حفظ سلامت سازمان کمک می‌کند.
فرایند مدیریت ریسک
سه مرحله مهم از فرایند مدیریت ریسک عبارتند از شناسایی ریسک، تجزیه‌و‌تحلیل ریسک و کاهش ریسک و نظارت بر آن. در ادامه، هریک از این مراحل را به‌طور کامل توضیح خواهیم داد.
1. شناسایی ریسک
شناسایی ریسک شامل فرایند شناسایی و ارزیابی تهدیدهای یک سازمان، عملیات و نیروی کار آن است؛ برای مثال، شناسایی ریسک می‌تواند شامل ارزیابی تهدیدهای امنیتی فناوری اطلاعات (مثل بدافزارها و باج‌افزارها)، حوادث، بلایای طبیعی و سایر رویدادهای بالقوه مضر باشد که می‌توانند کسبوکار شما را مختل کنند.
2. تجزیه و تحلیل و ارزیابی ریسک
تحلیل ریسک شامل تعیین احتمال وقوع یک حادثه آسیب‌زا و نتیجه بالقوه آن است. ارزیابی ریسک نیز میزان هر ریسک را با هم مقایسه می‌کند و آن‌ها را بر اساس اهمیت و پیامد، رتبه‌بندی می کند.
3. کاهش ریسک و نظارت
به فرایند برنامه‌ریزی و توسعه روش‌های کاهش تهدیدات، کاهش ریسک گفته می‌شود. این فرایند شامل اقداماتی است که برای مقابله با مسائل و اثرات آن روی پروژه انجام می‌شود.
مدیریت ریسک یک فرایند توقف‌ناپذیر است که در طول زمان تغییر می‌کند. لازم است بدانید که تکرار و نظارت مستمر فرایندها، می‌تواند به تضمین حداکثر پوشش خطرات شناخته‌شده و ناشناخته کمک کند. اعضای یک تیم، استراتژی‌های کاهش ریسک را برای شناسایی، نظارت و ارزیابی ریسک‌ها اجرا می‌کنند؛ مثل زمانی که قرار است یک محصول جدید تولید و عرضه شود.
| بیشتر بخوانید: تفاوت مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد |
رایج‌ترین پاسخ‌ها به ریسک چیست؟
برای مدیریت و پاسخ به ریسک، پنج استراتژی معمول و پذیرفته‌شده وجود دارد. این فرایند، با در نظر گرفتن اولیه اجتناب از ریسک آغاز می‌شود و سپس، با سه استراتژی دیگر یعنی انتقال، گسترش و کاهش ریسک ادامه می‌یابد.
در حالت ایده‌آل، این سه استراتژی در هماهنگی با یکدیگر بخشی از یک استراتژی جامع را تشکیل می‌دهند و می‌توانند مقداری از ریسک باقی‌مانده را کاهش دهند. در ادامه با این پنج استراتژی آشنا می‌شوید.
1. اجتناب از ریسک
اجتناب از ریسک، روشی برای کاهش ریسک با عدم مشارکت در فعالیت‌هایی است که ممکن است بر سازمان تأثیر منفی بگذارند. عدم سرمایه‌گذاری یا عدم راه‌اندازی خط تولید، نمونه هایی از استراتژی اجتناب از ریسک هستند که از ضرر جلوگیری می‌کنند.
2. کاهش ریسک
استراتژی کاهش ریسک به‌جای اینکه به‌دنبال حذف کامل زیان باشد، تلاش می‌کند تا آن را به حداقل برساند. به عبارت دیگر، در این روش شما در حالی که ریسک را می‌پذیرید، روی مهار ضرر و جلوگیری از گسترش آن تمرکز می‌کنید. نمونه‌ای از این استراتژی در بیمه درمانی، مراقبت‌های پیشگیرانه از بیماری است.
3. اشتراک ریسک
زمانی که ریسک‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود، احتمال ضرر از فرد به گروه منتقل می‌شود. یک سازمان، نمونه خوبی از اشتراک‌گذاری ریسک است؛ چراکه چندین سرمایه‌گذار، سرمایه خود را روی هم می‌گذارند و هریک فقط بخشی از خطر شکستِ شرکت را متحمل می‌شوند.
4. انتقال ریسک
انتقال ریسک به شخص ثالث به‌صورت قراردادی، خطرات مرتبط با ملک را از مالک به شرکت بیمه منتقل می‌کند؛ مثل بیمه کردن دارایی‌ها برای پوشش خسارت احتمالی به آن‌ها.
5. پذیرش و حفظ ریسک
پس از اجرای تمامی روش‌های اشتراک ریسک، انتقال ریسک و کاهش ریسک، مقداری ریسک باقی خواهد ماند؛ چراکه حذف همه ریسک‌ها، به‌جز از طریق اجتناب از ریسک، عملاً غیرممکن است. این ریسک باقی‌مانده را نیز باید پذیرفت.
مزایا و چالش های مدیریت ریسک چیست؟
اگر ریسک‌هایی که تأثیر منفی یا مثبت بر سرمایه، سود و عملیات دارند به‌خوبی مدیریت شوند، مزایای زیادی به همراه دارند؛ مثل:
- افزایش آگاهی از ریسک در سراسر سازمان
- اطمینان بیشتر به اهداف سازمانی
- انطباق بهتر و کارآمدتر با الزامات و مقررات
- بهره‌وری عملیاتی
- ایمنی و امنیت محیط کار برای کارکنان و مشتریان
- تمایز رقابتی در بازار
همچنین برخی از چالش‌هایی که تیم‌های مدیریت ریسک باید با آن‌ها مواجه شوند، به شرح زیر است:
- گاهی برنامه‌های مدیریت ریسک به نرم‌افزار و خدمات گران‌قیمت نیاز دارند و این موضوع باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
- دستیابی به اجماع درباره شدت خطر و نحوه مقابله با آن می‌تواند یک تمرین دشوار و بحث برانگیز باشد و گاهی منجر به فلج تجزیه‌و‌تحلیل ریسک (Analysis paralysis) شود.
- نشان دادن ارزش مدیریت ریسک به مدیران، بدون اینکه بتوانیم اعداد و ارقام سخت را برای آن‌ها توضیح دهیم و ساده کنیم، کار دشواری است.
جمع‌بندی: مدیریت ریسک را جدی بگیرید
در این مقاله به شما گفتیم که مدیریت ریسک چیست، چرا مهم است، چه کاربردی دارد و چه مزایا و چالش‌هایی همراه خود خواهد داشت. به‌عنوان نکته آخر باید تأکید کنیم که مدیریت ریسک در گسترده‌ترین سطح، سیستمی از فناوری، افراد و فرایندهایی است که به سازمان کمک می‌کند تا اهدافی را مطابق با ارزش‌ها و ریسک‌ها تعیین کند. یک کسبوکار با تمرکز بر ریسک و تخصیص منابع لازم برای کنترل و کاهش ریسک، از خود در برابر عدم قطعیت محافظت می کند، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و احتمال تداوم و موفقیت کسبوکار را افزایش می‌دهد؛ بنابراین اگر به‌دنبال این هستید که کسبوکار خود را از آسیب‌های بالقوه حفظ کنید، باید به مدیریت ریسک و ابعاد آن توجه ویژه‌ای داشته باشید.